شرح خطبه 234 نهج البلاغه
موضوع: تاثیر متقابل روح و جسم+تاثیرات آب و هوا بر اخلاق+انسانهای بلند قد چه ویژگی هایی دارند+کوتاه قدی با چه ویژگی های همراه است+زیبایی و تبعات آن در عقل
بسم الله الرحمن الرحیم
خلاصه خطبه ۲۳۴ :
از کتاب فیض الاسلام ۲۲۵ :
از امیر المومنین صلوات الله علیه سوال کردند.
علت تفاوت مردم در اخلاق و رفتار ، در قدو قامت ، با وجود یک پدر و مادر ثابت چیست ؟
فرمود:
• عامل اساسی و تفاوت مردم در جسم و روح عناصر تشکیل دهنده و ریشهٔ انسان که از خاک است باعث می شود طبایع مختلف و ویژگی متفاوت بوجود آید.
انمافَرقَ بینَهم مَبادِئُ طینِهِم
چون از عناصر مختلف تشکیل شدند، ویژگی مختلفی هم خواهند داشت.
• گروهی از مردم از خاک شوره زار، گروهی از خاک شیرین ، زمین ناهموار سنگلاخ ،و عده ای از زمین هموار و نرم ،و از آنجهت که طینت انسان از جای مختلف خاک گرفته شده ویژگی جسمانی و روحانی با هم متفاوت است.
کانوا فِلقَةً مِن سَبَخِ ارضٕ و عَذبِها
نکته اول:
آنچه که مسلم است جسم و روح بر روی هم تاثیر متقابل دارند.
این تاثیرات نسبی و بمعنای جبر نیست.
« کوتاه قد خوش فکر است»
اصل مسلم اینست که طبیعت ، فضای زندگی ،محیط ، خانواده ،بر روی شخص تاثیر دارد ولی هیچکدام تاثیر تام نیست.
شاید یکی از عوامل باشد ،اما عوامل متعدد دیگر ی هم هست که همه را باید در کنار هم دید. هر کدام نسبی ست.
ولی انسان با ارادهٔ خود می تواند بر همه اینها و خانواده فائق شود.
نکته دوم :
اینکه انسانها از خاک مختلف تشکیل شدند،آدم از خاک بوده و بقیه نسل از نطفه بوده چیزی بنام خاک در اونیست.
اما حضرت می فرماید بطور کلی در تمام عصرها این خاک تاثیر دارد.
خاک شور و شیرین ،خاک سخت و نرم ، چگونه به خاک نسبت داده می شود؟
تمام حقیقت انسان و زندگی مادی وابستهٔ به خاک است .هر غذایی با واسطه یا بی واسطه از خاک روییده لذا در جسم و روح تاثیر دارد، ولو اینکه از نطفه خلق شده باشد.
همان نطفه از خاک و غذای همهٔ دوران از کودکی تا پیری از خاک گرفته شده است.
• هر آنچه که انسانها خاک و سرشت آنها نزدیکتر و شبیه تر باشد ،با هم بیشتر ارتباط و علاقه دارند.
*فهم علیٰ حَسَبِ قربِ اَرضِهم یَتَقارَبون*
هرچه این خاک و سرزمین بهم نزدیکتر باشد روح و سرشت بهم شبیه تر و قرب بیشتر است.
• وهر چه سرزمین وخاک از هم دورتر باشد تفاوتشان با هم بیشتر است.
*وعلیٰ قدرِ اِختلافِها یَتَفاوَتون*
انسانهای نیمکره شرقی ، غربی یا شمالی ، خلق و خو و اخلاق بهم سازگارتر است.
چند نمونه :
• خوش منظر و زیبا رو ناقص العقل است.
*فَتامُ الرَواءِ ناقصُ العقل*
این جمله بصورت تام نیست.
یکی از عوامل که موجب نقص عقل می شود.زیبا رویی ست.
رابطه ایست بین زیبایی و کم بودن عقل ،ولی عده ای ارادهٔ آنها غالب می شود،هم زیبایند و هم عقل را در نهایت استفاده می کنند.
• نوعاً قد بلند همتشان کوتاه است.
*و مادَّ القامَّه کثیرَ الهِمة*
تاثیر آن بر روح ، آن همت مردانه و بلند را ندارند.
• انسانهای درستکار و ذکی الاعمال صورت زیبایی ندارند.
*_و زاکیِ العمَلِ قَبیحُ المَنظر_*
• انسان قد کوتاه خوش بین و خوش فکر است.
*وقریبُ القَعرِ بعیدُ السَبَر*
آینده نگر است بیشتر نوع آوری دارد.
• انسان با طبیعت پاک و معروف اخلاق ناپسند دارد.
*و معروفُ الضریبَةِ مُنکرُ الجَلیبه*
از درون طبیعت پاک باشد از بیرون و اطراف چون پذیرش بالایی دارد به خلاف و ناپسند میل پیدا میکند.
یعنی انسان متقی ساده لوح ، زود باورند.
هرکس هر حرفی میزند روی او تاثیر میگذارد و انحراف دیگران را جلب میکند.
• آنهایی که قلب حیران و سرگردان دارند ذهن متمرکز نیست و افکار پراکنده دارند.
*و تائِهُ القلبِ متفرقُ اللُبِّ*
هر چه قلب آشفته تر باشد بر فکر و روح تاثیر می گذارد و ذهن متمرکز نمی شود.
• کسانی که زبان آزاد و سخنوری دارند ،قلب آنها محکم است و قوت قلب دارند.
طَلیقُ اللسانِ حدیدُ الجَنانِ
قلب لرزان بر روی کلام هم تاثیر می گذارد.
اللهم اجعل الیقین فی قلبنا
ثبت دیدگاه