شرح خطبه 171 نهج البلاغه
موضوع: جنگ صفین + تاثیر دعا در پیروزی جنگ + ننگ بر کسی که فرار کند + مدافعان حرم در کلام امیر المومنین
بسم الله الرحمن الرحیم
خلاصه خطبه ۱۷۱ :
به هنگام عزیمت حضرت، بسوی شام در جنگ صفین با معاویه در قالب دعا ایراد شده.
/ خدایا از تو استمداد می جوییم در این مسیری که شروع کردیم.
در حالیکه تو خدای این سقف برافراشته، آسمان و کهکشان بالای سرما هستی.
/ تو خدایی هستی که صاحب و رب آسمان ، و جو در هم تنیده و بهم پیوسته ،همه در ید قدرت و قوت توست.
/ تو همان خدایی هستی ،که آسمان را قرار دادی که شب و روز در آن گم می شوند.
شب و روز را‌به آبی تشبیه کرده که زمین همه آبها را در خود فرو می برد.
صبح که می شود آسمان، تاریکی را می بلعدو روز را نمایان میکند
غروب که شد، آسمان روشنایی روز را می بلعد و شب را نمایان میکند.
شب و روز یکی از آثار وجود تو هستند
«یوُلِجُ اللیلَ فِی النهار و یُولِجُ النهارَ فی اللیل آل عمران -۲۵»
/ تو آن خدایی هستی که آسمان خلق کردی،
محل رفت و آمد نجوم و ستارگان ،
سیارات سیار ، در آنجا می چرخند.
/ تو، ساکنان آسمان را گروهی از ملائک قرار دادی.
هر کدام در موقعیتی وظیفه و ماموریت خود انجام می دهند.
جایگاه اکثرملائک در آسمان است
وعده ای جایگاهشان در زمین،
وماموریت آنها در روی زمین انجام می شود.
این ملائک از عبادت تو خسته نمی شوند.
«لایَستَکبِرون عن عبادَته ولا یَسْتَحسِرون
یُسَّبِحون اللیل و النهار لا یَفتُرون انبیاء – ۲۰ »
هر چه عبادت کنند از اشتیاق آنها کم نمی شود.سستی نمی کنند.
/ ای خدایی که رب و مدبر زمین هستی، زمین را اداره میکنی در حالیکه محل قرار و آرامش انسانهاست.
انسان در روی زمین ،ماوی ومسکن می سازد و آرامش میگیرد.
/ ای خدایی که زمین را محل رفت و آمد مجموع حیوانات و حشرات قرار دادی.
زمین ،قرار انسان و محل آمد و شد حیوان است.
حیوانات حرکت و تکاپوی زیادی دارند
لذا فرمود زمین مدرج ( حرکت) حیوان است.
ولی تکاپوی انسان باندازه ی حیوان نیست
فرمود زمین مهد و قرار انسان است.
/ تو آن خدایی هستی که زمین را آماده کردی برای موجوداتی که می بینیم و آنچه را که نمی بینیم .هستند ولی دیده نمی شوند.
دیده نشدن موجودات دو قول دارد :
آیت الله مکارم :
این اعجاز نهج البلاغه ست
به موجود زنده اشاره دارد که قابل دیدن نیست مثل میکروب ، ویروس، چشم مسلح میخواهد.
دیگر شارحین :
صحبت از جانداران ظاهری نیست
زمین محل زندگی اجنه هم هست حق آب و خاک دارند پیش از انسان هم بودند.
همه در روی زمین کنار هم زندگی میکنند ،بدون اینکه متوجه بشوند .
هرکدام ،عالم و دنیای خود را دارند.
اَلَم نَجعَلِ الارضَ کِفاتاً « مرسلات -۲۵ »
آیا زمین را محل اجتماع شما قرار ندادیم .
دلیل دیده نشدن برخی موجودات ،
یا از جهت ریز بودن است ، ویا اینکه اصلا جسمانی نیستند که دیده بشوند .
در حال اعزام به جنگ ،بعد از مناجات اینچنینی حضرت مردم را هم داخل در دعای خود میکند :
/ خدایا اگر، تو ما را بر دشمن پیروز کردی
بلافاصله از ما دو چیژ را بگیر
۱- جَنِبّنَا الْبَغی
۲- سَدِّدْنا للِحق
معمولا پیروزی آفت دارد.
بعد ظفر یابی و قدرت ، دست به ظلم و زیاده روی باژ می شود .
حق ،فراموش می شود.
وقتی نفس ، من اینکار کردم ، من بودم ها، وسط آمد
استبداد می شود.
لذا فرمود : بعد پیروزی بغی را از ما دور ، و سعهٔ صدر بما بده در راه حق محکم باشیم.
«قالَ اِنّما اؤتیٖتُهُ علیٰ علمٕ عِندی قصص – ۷۵»
قارون در برابر آنهمه نعمت ثروت و قدرت ،
قد علم کرد و گفت آنچه که بدست آوردم از علم و درایت و زرنگی خودم بوده.
خدایا تو در پیروزیها ، از این دو مسیر انحرافی ، مارا حفظ کن.
/ ای خدا تو زمین را جایگاه کوههای مستحکم قرار دادی.
کوهها از دل زمین بیرون امد و آنها را میخ زمین قرار دادی.
اگر این کوهها نبود صفحات زمین پیوسته روی هم حرکت میکردند و مدام زمین لرزش داشت و زمین هرگز آرام نبود.
«والجبالَ اَوْ تاداً نبا -۷ »
کوهها را میخ قرار داد
و لرزش زمین را میخکوب کرد.
/ کوههارا سبب اعتماد انسانها قرار دادی.
کوهی که در مقابل طوفان و تند باد مثل سدی محکم ایستاده ،و از آسیب زدن جلوگیری میکند.
ابرهایی که در مقابل کوهها قرار میگیرند
موجب فشرده شدن ،
سبب نزول باران ،
موجب سرسبزی و خرمی ،
علت وجود رود ها و چشمه ها می شود.
این کوهها پشت گرمی و تکیه گاه انسانها ست.
و جعلْنا فیها رواسِیَ شامِخاتٕ و اَسْقَیناکم ماءً فراتا « مرسلات – ۲۸ »
در زمین برای شما کوههای سربفلک کشیده را قرار دادیم و به سبب ان آب گوارا فرو فرستادیم .
حضرت بعد مناجات و دعا خطاب به حاضرین فرمود :
/ کجا هستند جوانمردانی که مدافع حریم بشوند.
و از نوامیس ، مرزهای اسلام ، آبرو و اعتقادات دینی دفاع کنند.
/ کجا هستند انسانهای با شرف و غیرتمند ،
در بحبوحهْ مشکلات ، در آن لحظه ای که آتش جنگ بر افروخته می شود.
محکم بایستند و از عهد و پیمان خود، از کیان اسلام در مقابل این دشمنان ، محافظت کنند.
«الذینَ قالوا رَبُنا اللهُ ثُمَ اسْتَقاموا …. قصص – ۲۰»
کسانیکه ادعای ایمان و با خدا بودن رادارند.
گفتند :پروردگار ما خداست
سپس ، استقامت و پایمردی کنند .
کجایند مدافعان مستحکم ، که در رکاب علی باشند تا از مقدسات دفاع کنیم.
/ خدایا ، اگر مقدرات تو چنین شد که دشمن بر ما پیروز شد .
بخاطر ضعف دوستان ، یا قدرت دشمن ،او پیروز معرکه شد.
قبل از اینکه جان و دین ما را به اسارت بکشد ،جان ما را آزاد کن و شهادت روزی ما کن.
/ اگر، باز هم مقدرات تو بر این بود که ،
به فوز شهادت نرسیم و زنده بمانیم
واعْصِمنا مِنَ الفتنه
ما را از فتنه ها نجات بده .
از این کلام معلوم می شود.
هر کجا تنگه ای رها شود و غفلت شود .
دشمن بدنبال پیروزی می گردد.
در هر زمینه ای باشد
سیاسی ، اقتصادی ،فرهنگی ، دیپلماسی ،
هر جا احساس غلبه کند. بلافاصله فتنه های دشمن آغاز می شود.
یک جمله کنایی هم خطاب به حاضرین دارند:
/ کسانی که در کنار علی هستید
شاید اوضاع جنگ سخت شود .
بدانید اگر معرکه را ترک کنید و به عقب برگردید .
پشت سر شما ، مهر ننگ و عار ابدی بر پیشانی تان ، زده خواهد شد.
لعن و نفرین خواهید شد که چرا صحنه را ترک کردید .
/ اما اگر ایستادید و صبوری کردید
روبروی شما دشمن نیست ،بلکه جنت است .
«و اَبشِروا بالجَنَةِ التی کنتُم تُوعَدون فصلت -۳۰»,
اگر بدل دشمن زدید و پشت نکردید ، در واقع جهنم را از بین می برید و مقابل شما دیگر دشمن نیست بلکه جنت و رضوان الهی است .
نُزُ لاً مِن غفورٕ رحیم
« فصلت – ۳۳»
پذیرایی خداوند مهربان از شماست.
ارتباط دعا با بقیه جملات در اینست:
موثر بودن دعا در سخت ترین لحظات ،
در وسط معرکه ی جنگ ،
در خشن ترین موقعیتها ،
لطیف ترین حالات دعاست .
موضع اجابت دعاست.
خدا می شنود و به گوش دنیا می رساند.
گاهی جنگ با خود ، با نفس است .
هر کدام از صفات رذیله ، جنگ و جدال میخواهد تا نابود شود.
درون ما مستمراً ، جنگ سختی ، ادامه دارد
از بیرون هم مدام مورد تهاجم هستیم .
این دعاست که روح را جلا میدهد.
ولطیف میکند .
اللهم تقبل منّا هذا الدعاء
ثبت دیدگاه