?بسم رب الزهراء سلام‌الله‌علیها?

? یکی از مباحثی که در علم اصول مورد اختلاف واقع شده است، «اجزاء» می‌باشد.

? اجزاء یعنی کفایت حکمی که غیر از حکم واقعی است از حکم دیگری که به دلیلی به آن عمل می‌شود.

?برای فهم سریعتر و آسان تر به مقدمه‌ای اشاره می‌شود.

?حکم خداوند متعال را حکم واقعی می‌گویند. یعنی حکمی که واقعا شارع به آن دستور داده است و برای ما از یقینیات می‌باشد.

?حکم واقعی یا اضطراری و یا اختیاری هست.

?حکم واقعی اختیاری حکمی می‌باشد که شامل حالت خاصی نمی‌باشد و مکلف توانایی و تمکن بر انجام حکم را دارد. 

? به حکمی که شارع در صورتی به آن امر می‌کند که مکلف به دلیلی نمی‌تواند حکم اختیاری را انجام دهد، شارع حکم دیگری به او می‌دهد که به آن حکم اضطراری گفته می‌شود.

☑️ چند مثال:

▪️اقامه نماز حکم واقعی است. زیرا شکی در اصلش نیست.

▪️نماز همراه با وضو از احکام اختیاری هست.

▪️نماز با تیمم که درصورت عدم دسترسی به آب و یا عدم توانایی استفاده از آب انجام می‌شود، از احکام اضطراری است.

⚠️ اما اگر مجتهد و فقیه به احکام واقعی دسترسی نداشته باشند، به اصول عملیه یا احکام ظاهری عمل می‌کنند که به دستور شارع می‌باشد.

☑️برای مثال درصورت شک بین رکعت سوم و چهارم شارع دستور می‌دهد که شک کننده، بنای خود را بر رکعت چهارم بگذارد. در حالی که این امر به معنای اینکه در رکعت چهارم بوده، نیست.

لذا یقینی نیست بلکه دارای شک می‌باشد.

? اجزاء شامل دو قسم است:

? الف) اجزاء حکم اضطراری از حکم اختیاری:

امر اضطراری کفایت می‌کند و مجزی است.

لذا اگر فردی که با تیمم نمازش را اقامه کرد و در وقت یا خارج وقت به آب دسترسی پیدا کرد نیازی به اعاده نماز نیست.

? ب) اجزاء حکم ظاهری از حکم واقعی:

مجزی است.

لذا اگر مجتهدی شک کرد که آیا نمازجمعه در غیاب امام همانند حضور ایشان واجب است یا خیر.

آنگاه بر قاعده اصالت البرائت عمل کرد. سپس به دلایلی متوجه شد که نماز جمعه در غیاب امام نیز واجب است، اعمال قبلی او کفایت می‌کند و نیازی به اعاده نیست.

? منبع: الموجز فی اصول‌الفقه، ص

? نویسنده: آیت‌الله سبحانی

? وحیدی

? موسسه پژوهشی معالم

زیر نظر حوزه علمیه بقیةالله قم

تحت اشراف حضرت آیت‌الله ناصری دامت‌برکاته

پیام رسانهای ایتا و تلگرام

@maalemqom

پیام رسان واتس آپ

https://chat.whatsapp.com/GBccMtJ8NOJG7YKFIPWQz7