بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع پژوهش: مفعول معه
نام پژوهشگر: علی پریزاد
نام استاد پژوهشگر: استاد خادم الذاکرین،استاد جلالی
شماره همراه پژوهشگر: 09398371026
پایه دوم مدرسه علمیه بقیه الله (عج)، سال تحصیلی1399،1400
«فهرست»
فصل اول(تعریف مفعول معه وکلمات کلیدی)…………………………3
فصل دوم(شرایط مفعول معه)…………………………………………4
فصل سوم(عامل مفعول معه)………………………………………….5
فصل چهارم(اعراب مفعول معه)……………………………………..6
فصل پنجم(بررسی در آیات و روایات)……………………………….7
چکیده…………………………………………………………………9
منابع………………………………………………………………..10
«مقدمه»
قرآن کریم مهم ترین کتاب ما مسلمانان است که از پیامبر(ص) به ما رسیده است.
به همین دلیل ما برای فهم عمیق دین باید با مفاهیم و معانی آیات قرآن کریم کاملا آشنا شویم و به طور کامل و عمیق آنها را درک کنیم.
برای فهم و درک آیات قرآن کریم باید مسلط به علوم ادبیات عربی باشیم.
یکی از علوم مهم و کامل ادبیات عرب، علم نحو است که با یادگیری آن میتوان آیات قرآن را دقیق فهمید و درک کرد.
بنابراین ما نیاز به یادگیری علم نحو داریم، که مفعول معه یکی از مباحث علم نحو است و ما در این مقاله یا پژوهش در مورد بحث مفعول معه بحث می کنیم و آن را در آیات و روایات بررسی میکنیم.
فصل اول(تعریف مفعول معه و کلمات کلیدی)
مفعول معه:
لغوی: از ماده فَعَلَ گرفته شده و به معنای «نتیجه، اثر، عمل شده» است.
اصطلاحی: مفعول معه اسم منصوب فضله ای است که بعد از واو به معنای «مع» قرار بگیرد و آن واو نیز بعد جمله ای واقع شود که مشتمل بر اسم یا فعلی باشد که دارای معنا و حروف فعل است(اسم شبه فعل) باشد. مثل: «سیری و الطریق المسرعه»
منصوب:
لغوی: از ماده نَصَبَ گرفته شده و به معنای «برقرار، گماشته، افراشتع» است.
اصطلاحی: حالت و اعرابی که فتحه میگیرد.
واو معیت:
لغوی:واو معیت مثل سرت والجبل.
اصطلاحی: واوی که قبل از مفعول معه به معنای مع بیاید.
فصل دوم(شرایط مفعول معه)
شرایطی برای مفعول معه بیان شده که سه شرط است و اگر این سه شرط را داشته باشد میتوانیم بگوییم که مفعول معه است:
1.اسم منصوب باشد.
2. پس از واو به معنای مع
3. ذکر واو معیت پس از جمله دارای فعل یا شبه فعل باشد.
مثل:
انا سایر والیل
ما تکون و زیدا؟
سیری و الطریق مسرعه
ما انت و زیدا؟
و فضل الله المجاهدین
فصل سوم(عامل مفعول معه)
عامل مفعول معه بین علما اختلافی است و چندین قول وجود دارد که ما در این فصل بیان می کنیم:
1.سیبویه و مصنف در کتاب های خود می گویند که: ناصب یاعامل، فعل یا شبه فعل مقدم است.
2. جرجانی معتقد است که: ناصب یا عامل، خود واو است.
3. زجّاج عقیده دارد که: ناصب یا عامل، فغل مقدر است از قبیل «لا بست» و «صاحبت».
شارح می گوید: این که مصنف می گوید نصب مفعول معه تئسط فعل یا شبه فعل سابق است، فهمیده می شود که مفعول معه بر عامل خود مقدم نمیگردد، سپس قول مصنف را تایید می کند و میگوید هیچ اشکالی در قول مصنف نیست و هیچ اختلالی در آن وجود ندارد.
فصل چهارم(اعراب مفعول معه)
اسم واقع بعد از واو بر چهار قسم می شود:
1.راجح العطف: این قسم در صورتی است که عطف بدون هیچ ضغفی ممکن باشد. مانند«کنت و انا و زید کالاخوین» در این مثال غطف بر تای «کنت» بدون هیچ ضعفی جایز است، چون عطف بر ضمیر مرفوع متصل در آن موجود است.
2.راجح النصب:این قسم در صورتی است که عطف ضغیف باشد. مانند«جئت وزیدا» زیرا اگر زید بر تا عطف شود عطف بر ضمیر مرفوع متصل بدون فاصله شدن ضمیر منفصل می آید.
3.واجب النصب:این قسم دو نوع است:
الف) نصب بنابر مفعول معه بودن. مثل«مالک و زیدا؟»
ب) نصب به وسیله یک فعل مقدر.
مثل: «علفتها تبنا و ماء باردا»
4.واجب العطف:
این قسم در صورتی است که نصب بنابر مفعول معه بودن جایز نباشد.
مانند: «تشارک زید و عمروا»
زیرا تشارک از باب تفاعل است و نیازمند دو فاعل است.
فصل پنجم(بررسی در آیات و روایات)
«و فضل الله المجاهدین علی القائدین اجرا عظیما»
«فاجمعوا امرکم وشرکائکم ثم لایکن امرکم غمه»
«والذین آمنو و عملوا الضالحات سندخلهم حنات تجری من تحتها الانحار»
«والنازعات غرقا الناشظات نشظا»
«منها خلقناکم و فیها نعیدکم و منها نخرجکم تاره اخری»
«قال لقد کنتم انتم و آباوکم فی ضلال مبین»
«اکلنا فاکهه و ماء عذبا»
«اللهم صلی علی محمد و اهل بیته المظلومین افضل و اکمل»
«قال الصادق(ع): العفو عندالقدره من سنن المرسلین»
« اتق الله بعض التقی و ان قل واجعل بینک و بین الله سترا و ان رق….»
چکیده
منابع
1.قرآن کریم
2.الطریق النقیه(شرح سیوطی)
3.المنجد ج1و2
4.المعجم
5.سیوطی
6.نحو وافی
7.نهج البلاغه
با تشکر از اساتید عزیزم استاد خادم الذاکرین وجلالی برای کمک به نوشتن این پژوهش
اللهم عجل لولیک الفرج
فروردین 1400
ثبت دیدگاه