شرح خطبه 199 نهج البلاغه
بخش اول
بعضی حرفها را تکرار کنید+اهمیت نماز+زیاد نماز بخوانید+استشهادات قرآنی امیر المومنین برای نماز+چشمه ی آب گرم+فقط یک گروه قدر نماز را میشناسند+سختی های پیامبر در مسیر نماز+فلسفه احکام مالی اسلام+زکات+میل و اشتیاق در پرداخت زکات، اجر را تمام میکند+ زکات را با بی میلی نپردازید
بخش دوم
امانت داری+شرط ایمان در ادای امانت است+کوه ها از پذیرش کدام امانت سر باز زدند؟+آیه امانت در مدح انسان است یا در مذمت انسان؟+آیا آسمان و زمین عقل دارند؟+علم الهی،ضمانت اجرایی تمام احکام است+دستو پا وگوش و زبان ما سرباز خدا هستند+جاسوس های خدا در وجود انسان+خدا تنهایی شما را پر می کند
بسم الله الرحمن الرحیم
خلاصه بخش اول خطبه ۱۹۹:
کتاب فیض الاسلام خطبه ۱۹۰:
امیر المومنین صلواة الله علیه چهار عنوان در این خطبه یاد آور شدند
نماز , زکات ، ادای امانت، بصیر بودن خداوند
– مراقبت ومراعات کنید بر نمازهایتان
« تَعاهَدوا امرَ‌الصلوةِ »
به نماز خود تعاهد داشته باشید. احکام ، آداب و اسرار نماز را فرا بگیرید.
به این سمت حرکت کنیدکه نسبت به همه جوانب نماز یک عِلمیت پیدا کنید.
– از نماز محافظت کنید « حافِظوا علیها »
همانطور که قران فرمود « حافظوا علیَ الصلَواتِ و الصلواةِ الوُسطیٰ بقره – ۲۳۸ »
به حفاظت از وقت نماز و همینطور به نماز ظهر که اوج درگیری و مشغولیت است توجه داشته باشید. و حفاظت از نمازی که ریا در آن وارد نشود.
– نماز زیاد بخوانید« واسْتَکثروا منها »
نماز بهترین عمل است و عمل بهتر را باید بیشتر انجام داد.
نوافل خصوص نوافل شب کسب و تجارت را هم پر سود میکند.
– به سبب نماز، تقرب بخدا کسب کنید.« و تقَرَبوا بها »
روایت امام هشتم : الصلواةُ قربانٌ کُلُ طریق نماز وسیله تقرب هر انسان متقی است.
هر کس به تقوا رسیدعامل رساننده او نماز است.
حضرت به چند آیه و روایت نبوی استشهاد می کنند.
شاهد اول؛
« کانَت علیَ المومنینَ کتاباً مَوقو تاً نساء – ۱۰۳»
نماز بر مومنین واجب شده بصورت موقوت ، هم واجب است و هم وقت خاصی دارد.
نماز خوان باشید به این علت که :
خدا آنرا واجب کرده ، حتما علتی داشته که خداوند اینهمه به آن اهمیت داده.
شاهد دوم ؛
آیا نمی شنوید صدای دوزخیان را آن هنگام که از آنها سوال می شود« ما سَلَکَکُم فی سَقَر» چه چیزی سبب ورود شما به دوزخ شد ؟
گویند: « لَم نَکن مِنَ المصلین مدثر – ۷۴ » ما اهل نماز نبودیم.
دلیل محکم ، برای اینکه نتیجه ( جهنم ) حاصل نشود، بی نمازی باید ترک شود.
علت دوم دوزخی شدن :
رسیدگی به مساکین نداشتیم « ولَم تکُ نُطعِمُ المسکین – ۴۴ »
وپاسخ سوم آنان :
اهل تکذیب قیامت بودیم « وکنا نُکذِب بیوم الدین – ۴۶»
معاد جزو اصول دین ، ولی نماز و دادن صدقات جزو فروع دین است.
عدم باور اصل اعلتقادات ، دوزخی میکند ،عمل نکردن به فروعات دین هم جهنمی میکند. یا صرف قبول اعتقاد هم کفایت نمیکند.
آثار نماز :
نماز بمانند برگ جدا شده از درختان پاییزی که فرو می ریزند ، چنین اثری داردکه گناهان را فرو می ریزد.طیب‌و طاهر میکند.
« انها لَتَحُتُ الذنوبِ حَتَ الورَق »
آزاد میکند شمارا از بند اسارت و شما را به حریت می رساند.
« تُطلِقُها اطلاقَ الرِبَق »
استشهاد به روایت نبوی :
پیامبر خدا نماز را تشبیه کرد به آب گرم ، همانطور که چشمه های آب گرم باعث برطرف شدن اسقام بدن می شود، نماز هم چشمه آبگرمی هست که نزدیک خانه هر کدام موجود است.
وهر فردی روزانه پنج باردر این چشمه رحمت شستشو می دهد و خود را طاهر میکند.
گروهی که معرفت بنماز دارند:
عده ای از مومنین همستند که قدر نماز می دانند
الف. کسانی که زینت متاع دنیا آنها را به خود مشغول نکرده باشد.
« الذین لا تَشغَلُهُم عنها زینةُ متاع »
دلداده و دغدغه مند به دنیا نیستند.نماز در دل آنان جای گرفته.
ب. کسانی که چشم روشنی آنها مال و فرزند نیست.
« ولا قُرةُ عینٕ مِن ولَدٕ ولا مالٕ »
چشم روشنی آنها تقرب و آبرومند بودن در بارگاه الهی است.
قران می فرماید « رجالٌ لا تُلهیهِم تِجارةٌ ولا بیعٌ عن ذکرِالله و اقامِ الصلواةِ و ایتاءِ الزکوة نور ۳۸»
اهل نوری که خانه های آنها فی بیوتِ اذِنَ الله اَن تُرفَعَ و یُذکَرَ فیهَا اسْمُهُ»
خدا به خانه های آنهااذن داده که نور آن خانه به آسمان تلا لو دارد و اهل این خانه غرق نورند.کسانی که کسب و تجارت آنان را از یاد خدا باز نمی دارد.
ج. پیامبر خدا خودرا به زحمت و سختی می انداخت ،زرای اقامه نماز با اینکه به او وعده بهشت داده بودند.
چون خدا به او امر کرده بود « وامُرْ اهلَکَ بالصلوةِ واصْطَبِر علیها طه – ۱۲۲ »
خانواده را بنماز امر کن و خود را وادار به صبر کن.و پیامبر خودرا وادار بنماز میکرد.
مطلب و توصیه دوم حضرت به زکات است.
زکات هم مثل نماز وسیله تقرب شماست
زکاة قرباناً لاهلِ الاسلام »
یک قیدی به آن داده شده ، زکات رابطه با سایر مخلوقات است ، ولی تقرب دارد همانطور که نماز رابطه با خالق تقرب دارد.
با زکات تقرب به اهل اسلام پیدا میکنید و این تقرب به خداست .
رفاقت با برادر دینی رفاقت با خداست.
کسی که زکات را با طیب نفس عطاکرد.
« فمن عطاها طیبَ النفسِ بها »
با رضایت خاطرو میل و اشتیاق پرداخت کردبرای او دو اثر دارد.
۱- پرداخت زکات باعث کفاره گناهان او می شود، با اینکه عمل واجبی ادا شد ولی موجب بخشش کناه می شود.
« فانه تُجعَلُ له کفارة »
۲- در قیامت هم مانع از ورود به جهنم می شود.
« و منَ النارِ حِجازاً و وِقایةً »
دو اثر سپر دنیایی و آخرتی دارد.
واگر کسی زکات پرداخت میکند ولی با اکراه و میل و اشتیاق در اونیست ، همیشه چشم بدنبال آن مال دارد.
« فلا یُتَنِعُها احدٌ نفسَه »
فردای قیامت چنین انتظاری نداشته باشد.
پرداخت زکات برای این بوده که از خدا چیزی دریافت کند. حقی برای خود پیش خدا درست کند.
دوزخ نمی رود ولی دستگیری آنچنانی هم ندارد چون علاقه و رضایت در عمل نبوده.
زکات پرداخت کرده ولی با طیب نفس نبوده ، مسلمان است ولی از سنت پیغمبر بی خبر است « فهو جاهلٌ بالسنة »
سنت پیامبر بر پایه رضایت است.
اجر خودرا ضایع کرده « مغبونُ الاَجر»
جار الله و همسایگی خدا را از دست داده.
و سرانجام کار او با ندامت و پشیمانی ابدی همراه است.
« طویلُ النَدَم. »
اللهم اجعل اعمالنا مقبوله و ذنوبنا مغفوره
بسم الله الرحمن الرحیم
خلاصه بخش دوم خطبه ۱۹۹ :
از کتاب فیض الاسلام ۱۹۰ :
امیر المومنین صلواة الله علیه بعد از بیان نماز و زکات در بخش اول ، موضوع ادای امانت را بیان میدارند.
یکی از مواردی که شیعیان را توصیه میکنم ادای امانت است.
ناکام و نومید شدند کسانیکه امانت را به اهلش بر نگرداندند، و خیانت کردند.
لذت حقیقی را نمی چشند ناکام ماندند.
ادای امانت بر آسمان بلند بالا عرضه شد.
« انها عُرِضَت علی السمواتِ المبنیه »
وبر زمین پهناور و گسترده این امانت عرضه شد.
« والاَرَصینَ المَدحُوَه »
به کوههای استوار و سر بفلک کشیده عرضه شد.
« والجبالِ ذاتِ الَطُولِ المَنصوبه »
این سه نماد قدرت ، قوت ، رفعت و عظمت در حالیکه طولانی و عریض تر و استوارتر از این سه گروه نیست.
با این اوصاف اگر اگر ابر قدرتمندی در عالم بخواهددر مقابل خدا قد علم کند و مخالفت کند این سه گروه باید اینکار را می کردند.
اگر بار امانت بدوش نکشیدنداز روی تکبر و غرورنبودکه امر خدا را امتناع کردند بلکه از روی ترس از عقوبت ، ازاینکه نتوانند امانت را به سلامت بار بکشند.
« ولکن اشفَقنَ بالعُقُوبَه »
امتناع آنها از روی گردنکشی نبود.از پس این امانت سنگین بر نیامدند.
بطور کلی باید امانت مخلوق و امانت الهی را برگردانیم ، فقط ما امانتداریم.
« انَ اللهَ یأ مُرُکُم اَن تُؤ دُ الاَماناتِ الیٰ اَهلها نحل – ۹۱»
جامعه امانتدار دارای امنیت اجتماعی و روانی هست و امنیت ایمان آور است.
و مومنین در تعهد و امانت داری در سلامت هستند.
« والذین هم لاَماناتِهِم و عَهدهِم راعُون مومنون -۸»
روایت نبوی : به کثرت نماز و مناجات زیاد کسی نگاه نکنید به راستگویی و ادای امانت او دقت کنید که مرز ایمان و غیر ایمان است.
امانت به چه معناست !
امانت خاصی‌هست امانت الهی ، امانت اهل بیت ، امانت احکام واجب و حرام ، امانت اسرار عالَم هر چه که باشد، حد وسط آن امانت در اختیار انسان است.
امانتداری کنید هر امانتی که باشد.
آسمان و زمین ترسیدند از اینکه ، نتوانند ادای حق این امانت مهم را ادا کنند.
« و عَقَلنَ ما جَهِلَ مَن هو اَضعَفُ منهُنَ و هو الانسان »
اسمان و کوهها عاقلی کردند و فهمیدندچیزی را که انسان از فهم او عاجز بود
آنان فهمیدند امانت سخت است زیر بار نرفتند و انسان نفهمید و قبول کرد.
« انَهُ کانَ ظلوماً جهولا»
آسمان و زمین وکوه از انسان عاقل تر و فهیم تر بودند و از نظرقوت قویتر هم بودند و انسان از جهت مرتبه قدرت ضعیف تر بود آنرا نفهمید و وزنه ای را بلند کرد که قدرتمندان نتوانستند.
آیا آن سه گروه از انسان فهیم تر هستند؟.
از طرفی قران انسان را خلیفه و اشرف مخلوقات میداند.
در حالیکه حضرت فرمود کوه عاقل تر است!
پاسخ : قران کریم کلی را مطرح میکند. انسان خلیفة الله ، شأن و سرشت و ظرفیت انسان بحدی هست که اشرف مخلوقات بشود.
امیر المومنین (ع) می فرماید؛ کوه و زمین درک ، عقل و فهم بیشتر دارد از کسی که بار مسئولیت به دوش گرفت و گناه کرد بار امانت الهی را درست ادا نکرد و حق آنرا بجا نیاورد « کالانعام بل هم اضل »
چون وظیفه خود را بخوبی انجام ندادنددر حالیکه آن گروه وظیفه را نپذیرفتند
پس کوه و آسمان عقل بیشتری از انسان ندارد.
عقل و درایت آن گروه از انسان گنهکار بیشتر است.انسانی که نتیجه کار ش ظلم است و امانت را ادا نکرده.
اینکه زمین و زمان می فهمد را هم حضرت تایید میکند عَقَلنَ
یک فهم و شعور عمیق هم دارند فهم دارند ولی کیفیت فهم آنها مشخص نیست.
« سبَحَ للهِ ما فی السمواتِ و ما فی الا رض حشر -۱ » اصل در این عالم اینست که آنچه در عالم هست تسبیح گوی حقند نه فقط انسان .
در بخش چهارم بعد نماز ، زکات ، ادای امانت که از فروعات است به یک اصل اعتقادی اشاره میکند که تمام فروع به آن اصل وابسته است .
وآن ، اینکه خدا می داند و خدا می بیند.« اَلَم یَعلَم باَنَ اللهَ یَریٰ علق – ۱۴ »
نماز و زکات با طیب نفس ، امانتداری کنید چون خدا می بیند.
وقتی او می بیند خلوت و جلوت معنا ندارد.
چون او هست فرقی ندارد مردم باشند یا نباشند.
بر خدای سبحان پوشیده نیست آنچه مردم کسب میکنند، عمل شب و روز آنها را خدا می بیند همه ذیل علم الهی ست.
« لا یَخفیٰ علیهِ مَا العبادُ مُقتَرفون »
نه تنها میداند بلکه ظرافت و عمق آنرا هم میداند.به تمام اعمال شب و روز احاطه علمی دارد.
« لَطُفَ بهِ خُبراً و اَحاطَ به علماً »
این جمله حضرت از جهتی تهدید آمیز و از جهتی شیرین است .
ترسناک است چون تک تک اعضا هر کدام شاهد هستند که شهادت بدهند .
و شیرین است چون سپاه خدا در اختیار ماست.
تک تک جوارح گواهان الهی و سربازان خدا هستند.
« اعضاؤ کُم شُهُوده و جَوارِحُکم جنودُهُ »
همیشه نیاز به لشکر کشی نیست دست و زبان سرباز خدا ست از او فرمان میگیرد همین عضو ، خود میتواند صاحبش را در دنیا رسوا کند.
حرف و کلام زبان در صورت خطا رفتن برای نابودی صاحبش بس است چون فرمان از خدا میگیرد.
حرفهای پنهان درون ، همه گزارشگر خدا هستند.خبرها را می برند، جاسوس خدا هستند.« و ضمائرُکُم عیونُهُ »
اعماق وجود شما در نزد خدا عیان است در خلوتگاه هم در برابر خدا هستید.
هم آرامش بخش است ، تا وقتی تو هستی، چرا ناراحت !
همه جا هستی، چرا احساس غربت !
اینهمه سرباز در اطرافمان ، چرا ترس و وحشت !
کدام دشمن میتواند بر تو انسان غالب شود ،پس دلگرم قرص و محکم باش چون سپاهانی در اطراف شما گمارده.
از طرفی تهدید بزرگ هم هستند ، فکر خطا راهم می بیند اراده کند آبرو می برد چون وجود و جنود در اختیار اوست ، گماردگان و حافظان از او دستور می گیرند.
اللهم انصرنا علی من عادانا
ثبت دیدگاه